Het Prikkelbare Darm Syndroom

Prikkelbare darm syndroom

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) is een aandoening die zich uit in darmkrampen, buikpijn, het hebben van een opgeblazen gevoel, diarree, of juist constipatie, terwijl er geen achterliggende oorzaak is gevonden. Meestal is het echter zo dat bij mensen de diagnose PDS-patiënt wordt gesteld, terwijl nog niet alle andere mogelijke oorzaken zijn onderzocht en uitgesloten. Ongeveer 1 op de 4 mensen heeft last van de darmen, maar bij de meeste mensen is het door uitvoerig onderzoek te doen wél mogelijk de oorzaak van de darmklachten te vinden.

In het geval dat de darmklachten langer dan drie maanden aanhouden en de achterliggende oorzaak niet gevonden wordt, spreekt men van PDS. Dat wil niet zeggen dat er helemaal geen afwijkingen in de darmen gevonden kunnen worden. Uit onderzoek is gebleken dat mensen met de diagnose PDS vaak een andere darmflora hebben, of last hebben van lichte ontstekingen van de darmwand. Mede om die redenen bevat de PDS-test een groot aantal verschillende analyses.

Oorzaken van PDS-klachten

De diagnose PDS kan pas met zekerheid gesteld worden wanneer alle andere mogelijke oorzaken zijn uitgesloten. Daarom is het zinvol om zo breed mogelijk te testen om te bepalen of er geen andere oorzaak is die de PDS-klachten veroorzaakt. Veelvoorkomende oorzaken van darmklachten en brijachtige ontlasting zijn:

• Een besmetting met een eencellige darmparasiet (35 tot 45% van de gevallen).
• Bij ruim 18% van de mensen die PDS-klachten hebben ziet men een overgroei van Candida.
• Darmontsteking: In ongeveer 12% van de gevallen hebben mensen met PDS-klachten verhoogde calprotectine waarden.
• In 7% van de gevallen hebben mensen met PDS-klachten lage pancreas elastase waarden. Deze lage waarden hangen samen met een gebrek aan alvleesklier enzymen.
• Een afwijkende darmflora en een overgroei met gisten kunnen PDS-klachten veroorzaken.
• Er kan sprake zijn van een chronische galaandoening.
• Mensen met overgewicht of diabetes hebben vaker een opgeblazen gevoel, buikpijn en diarree. Er is dan sprake van meer gasvorming in de darmen en een tragere stoelgang. Dit wordt veroorzaakt door een afwijkende darmflora en een toename van gisten in de darmen.

Obstipatie

Obstipatie, een opgezette buik, winderigheid en krampen behoren tot het typische PDS klachtenpatroon. In Nederland zijn er ongeveer 2 miljoen mensen die last hebben van een verstopping van de darmen. Zij hebben slechts één tot enkele malen per week ontlasting.

Het Nederlandse Huisartsen Genootschap kan geen duidelijke gegevens verstrekken en schrijft: ‘Ongeveer 10 tot 30% van de bevolking ervaart op enig moment obstipatie, vrouwen tweemaal zo vaak als mannen’. In Zweden komt constipatie bij 13% van de bevolking voor, in Amerika ligt dit tussen de 12 en de 19%.
Om de klachten te verhelpen, is het noodzakelijk de oorzaak van de klachten op te sporen. Wanneer er geen onderliggende ziekte aanwezig is, wordt de diagnose PDS-constipatie gesteld. Van alle patiënten met PDS-klachten heeft 25% last van verstopping en 45% van de mensen die PDS-klachten hebben, hebben last van verstopping die afgewisseld wordt met dunne ontlasting.

Overgewicht, diabetes en gasvorming

Er is een verschil tussen het ervaren van een opgeblazen gevoel en het werkelijk toenemen van het volume van de darminhoud. Gasvorming in de darmen zorgt voor een gevoel van toename van het volume van de darmen. De bacterie Methanobrevibacter produceert methaangas. Methaangas zorgt ervoor dat het voedsel langzamer verteerd wordt.

Gassen in de darmen kunnen winderigheid veroorzaken. Mensen met overgewicht hebben 4 keer zo veel methaangas in de darmen, als mensen zonder overgewicht. Constipatie is een van de darmklachten die veel voorkomt bij mensen die diabetes hebben. Het legen van de darm duurt 2 keer zo lang bij mensen met diabetes. Ook kunnen neurologische aandoeningen van de darm een rol spelen.

Medicijngebruik

Een verstopping van de darmen, of juist diarree, kunnen de bijwerking zijn van een antibioticumkuur of door de medicijnen die worden gebruikt na een acute darmontsteking. Maagzuurremmers en hartmedicatie kunnen diarree veroorzaken.
Medicijnen die constipatie kunnen veroorzaken zijn codeïne, wat soms in hoestsiroop zit, morfine, of antidepressiva. Sommige ontstekingsremmers, bloeddrukverlagende medicijnen, antihistaminica en ijzerpreparaten werken ook vertragend op de darm. Als laxeermiddelen langdurig gebruikt worden, kunnen zij de darmwand irriteren. Dit kan uiteindelijk een vertraagde stoelgang tot gevolg hebben. Er nog meer oorzaken voor darmklachten, waaronder:

• Een te snel of juist te traag werkende schildklier.
• Bijwerkingen van medicijnen.
• Dikke darmkanker.
• Aandoeningen van de bekkenbodem.
• Bij een beschadiging van de wervelkolom heeft 30 tot 60% van de patiënten last van constipatie.
• 11 tot 38% van de zwangere vrouwen heeft last van verstopping van de darmen.
• Verstopping kan ontstaan wanneer de ontlasting te lang wordt opgehouden, bijvoorbeeld door. het beroep (chauffeur, leerkracht), scheurtjes in de darm, of door het hebben van aambeien.
• Gebrekkige voedselvertering.

Beschikbare testen

Zie PDS test. Diarree die eventueel afgewisseld wordt met constipatie kan worden veroorzaakt door:

1: Parasieten en bacteriën

Mensen met PDS-klachten zijn in 33% van de gevallen besmet met de parasiet Dientamoeba fragilis, vaker nog zijn zij echter besmet met de parasiet Blastocystis hominis. Mensen met klachten in de bovenbuik en in de maag zijn in 10% van de gevallen besmet met de bacterie Helicobacter pylori.
Dientamoeba fragilis is een eencellige parasiet die de dikke darm infecteert en symptomen veroorzaakt die overeenkomen met het klachtenpatroon van mensen met PDS. Volwassenen en kinderen met chronische diarree of buikpijn moeten onderzocht worden op parasieten. Dat wil zeggen dat alle personen met PDS-klachten in aanmerking komen voor onderzoek waarin gekeken wordt of er sprake is van een besmetting met een parasiet.

Blastocystis hominis wordt bij meer dan 4 miljoen Nederlanders in de dikke darm aangetroffen. Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, het RIVM, blijkt dat 40% van de Nederlanders tussen de 15 en 50 jaar de parasiet bij zich draagt. De wetenschapper Yakoob onderzocht een groep patiënten met klachten die overeenkomen met de Rome III-criteria en bij wie de diagnose PDS was gesteld. Blastocystis hominis was bij 73% van de patiënten met PDS-klachten (en diarree) aanwezig en bij 27% van de mensen zonder PDS klachten. De auteur geeft aan dat de klachten mede veroorzaakt worden door Blastocystis hominis.

2: Darmontstekingen

Intensief laboratoriumonderzoek van de ontlasting kan veel inzicht in de oorzaken van chronische darmklachten opleveren. De meest voorkomende oorzaken van PDS-klachten zijn microscopische organismen die niet zichtbaar zijn met het blote oog. Een inwendig onderzoek van de dikke darm (colonoscopie), kan de oorzaak van PDS-klachten daarom meestal niet opsporen. Een colonoscopie is niet geschikt om darmparasieten, overgroei van schadelijke bacteriën, schimmels en gisten aan te tonen. Daarom wordt geadviseerd om voor een colonoscopie de ontlasting te onderzoeken op ontstekingsmarkers. Wanneer je denkt dat je te maken hebt met een ernstige ziekte, dan zijn de volgende testen heel bruikbaar om vast te stellen of de darm ontstoken is:

• Occult bloedtest
• Calprotectine
• Beta-defensine
• Immunoglobuline A
• Lactoferrine
• Weefsel transglutaminase.

3: Testen van de darmflora en verteringsmarkers

Afwijkingen van de darmflora en verteringsproblemen kunnen ook PDS-achtige darmklachten veroorzaken. Om te bepalen of darmklachten veroorzaakt worden door een probleem met de darmflora of met de vertering, kan gebruik gemaakt worden van de volgende testen:

• Een darmfloratest in combinatie met Immunoglobuline A en een kweek op gisten zoals Candida albicans.
• Bij een gebrek aan maagzuur en het gebruik van teveel maagzuurremmers ontstaan verteringsproblemen. Ontlastingsonderzoek van verteringsmarkers kan aantonen of een gebrek aan maagzuur inderdaad de problemen veroorzaakt.
• Wanneer de gal en de alvleesklier niet goed functioneren ontstaan er darmklachten en de ontlasting heeft dan een hoog vetgehalte. De testen op galzuren en pancreas elastase kunnen hier inzicht in geven.

4: Colonoscopie

De richtlijnen voor huisartsen maken onderscheid tussen ernstige darmklachten en overige darmklachten. Een colonscopie kan darmkanker, darmpoliepen, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa aantonen. Voor mensen waarvoor geldt dat zij aan klachten lijden die aan PDS worden toegeschreven geldt:

• Inwendig onderzoek zal bij slechts een klein percentage van mensen met chronische darmklachten iets afwijkends aan het licht brengen. Ernstige darmziekten zijn colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Deze ziekten komen slechts bij 2 op de 1000 personen voor. Dikke darmkanker komt voor bij 1 op de 1500 personen. De kans dat een patiënt met chronische darmklachten een darmontsteking zoals colitis ulcerosa of darmkanker heeft, is dan ook heel klein.
• Door middel van een inwendig onderzoek van de dikke darm kan men lastig een glutenallergie aantonen. Een glutenallergie is immers een aandoening van de dunne darm. Men moet niet alleen het laatste stuk van de darm, maar ook het begin van de darm, via de maag, onderzoeken. Een groot gedeelte van de mensen die klachten hebben die aan PDS worden toegeschreven, zijn gevoelig voor gluten en voelen zich beter bij een glutenvrij dieet.

Risicofactoren PDS

Er zijn een aantal algemene risicofactoren aan te wijzen voor klachten die aan PDS worden toegeschreven:

• Mensen onder 45 jaar hebben vaker last van PDS-klachten

Vrouwen hebben vaker last van PDS dan mannen

• Het kan in de familie voorkomen
• Stress of psychische problemen

Als voor PDS geen directe oorzaak gevonden kan worden, wordt de oorzaak meestal gezocht in:

• Een afwijkende darmflora
• Gasvorming
• Harde ontlasting
• Een geprikkeld zenuwstelsel
• Spierspanning

Darmklachten kunnen ook door voeding veroorzaakt worden. Dit is vaak het geval indien men allergisch of intolerant is voor bepaalde stoffen. Zo kunnen darmklachten veroorzaakt worden door:

• Glutenintolerantie
• Voedselallergieën
• Een tarwe-allergie
• Zetmeelintolerantie
• Lactose-intolerantie
• Bepaalde voedingsmiddelen
• Overgewicht
• Vermoeidheid
• Klachten die ontstaan na een antibioticumkuur

Behandeling PDS

Wanneer een aandoening is opgespoord, wordt er voor een specifieke behandeling gekozen. Wanneer er geen afwijkingen gevonden worden, kunnen huisartsen en patiënten een keuze maken uit een aantal mogelijkheden. Begeleiding en uitleg zijn in een dergelijk traject erg belangrijk. De opties zijn:

• Medicijnen en supplementen
• Antibiotica
• Dieet
• Constipatie- en vezelsupplementen
• Pepermuntolie
• Probiotica
• Ontspanning

Medicatie

In sommige gevallen worden medicijnen overwogen. Het kan dan gaan om deze medicijnen:

• Anti-diarree middelen, loperamide (Imodium)
• Middelen tegen krampen, buspatal
• Antidepressiva
• Amitrypiline, bij dagelijkse pijn
• Antibiotica die niet worden opgenomen in het bloed
• Alosetron is ontworpen om de dikke darm te ontspannen en vertragen. Het middel is niet goedgekeurd voor gebruik door mannen en kent ernstige bijwerkingen
• Therapie bij constipatie

Antibiotica: goed voor mensen met PDS-klachten of juist niet?

Een voorgestelde therapie voor PDS is een antibioticakuur. Veel mensen met PDS hebben slechte ervaringen met gebruik van antibiotica. Traditionele breedspectrum antibiotica (dat is antibiotica die wordt voorgeschreven bij alle soorten van infecties van kinderen en volwassenen) hebben vaak milde tot ernstige buikklachten tot gevolg, zelfs bij mensen die geen PDS-klachten hebben.
Uit bepaalde onderzoeken blijkt echter dat een antibioticum juist zou kunnen helpen bij PDS. Indien een antibioticum werkt, kan men er vanuit gaan dat een bacteriële infectie de oorzaak was van de PDS-klachten. Dat wil zeggen dat de werkelijke diagnose niet is gesteld en men de facto geen PDS had.

Het PDS-dieet, FODMAPs

Het huidige, westerse dieet richt zich steeds meer op gemakkelijke, snelle, kant en klare fabrieksmaaltijden. Daarnaast is veel voedsel genetisch gemanipuleerd, bevat het kleurstoffen, te veel zetmeel en schadelijke vetten. Deze voeding kan klachten veroorzaken, waaronder een koolhydraatintolerantie, gal- en alvleesklier problemen, of een overmatige groei van gisten zoals Candida spp.

Bij PDS zorgt een dieet zonder suikers en granen voor een afname van de darmklachten en andere symptomen van PDS. Dit dieet heet FODMAPs dieet. FODMAP is een afkorting van fermenteerbare, oligo-, di- en monosaccharide en polyolen. Het blijkt dat alle suikers, de zogenaamde FODMAPs, niet goed worden verteerd bij mensen met PDS. In feite moet je alle suikers, zowel die met een korte als met een lange keten, en alle zetmeelrijke producten vermijden.

Mensen met PDS-klachten krijgen een dieet voorgeschreven zonder suikers, granen, peulvruchten, ui, prei en melksuiker. Bovendien kunnen zij geen zoet fruit en geen polyolen zoals sorbitol en suikeralcohol van suikervrije voedingsmiddelen gebruiken. Wat blijft er dan over? Groenten, vis, kip, vlees en gezonde vetten. In feite komt het neer op een iets beperktere versie van het Paleodieet. Dit levert zeer goede resultaten op. Tijdens het FODMAPs dieet worden er geen gluten, maar wel granen gegeten. Dat is niet consequent want granen bevatten evenveel, of zelfs meer, glucose dan tafelsuiker. Vaak blijkt dat mensen met PDS-klachten ook slecht tegen granen in hun dieet kunnen.

Groenten en de darmflora

De darmflora moet worden gevoed en wel met groenten, zoals bladgroenten, knollen, koolsoorten en vruchtgroenten. De daadwerkelijke voedselbron van de darmflora zijn plantenvezels. Groenten zijn rijk aan plantaardige vezels, deze stimuleren niet alleen de groei van gezonde darmbacteriën, zij vormen ook de basis van voedzame vetzuren die door de bacteriën worden gevormd. Ook leveren vezels de grondstof van de slijmmoleculen die de slijmlaag van de darm vormen en bescherming bieden tegen schadelijke bacteriën. Darmbacteriën produceren ontstekingsremmende stoffen en vitaminen.
De genetische darmflora van de mens is in de afgelopen 100.000 jaar nagenoeg niet veranderd. De darmflora richt zich nog steeds op de vertering van voedsel uit die tijd.

Granen worden niet goed verteerd en leveren geen voeding op voor de darmflora, integendeel zelfs, er ontstaan afwijkende ontlastingspatronen en er worden bacteriën gestimuleerd die de slijmlaag afbreken.
Slechts 5% van de volwassenen in Nederland eet twee ons groenten per dag, van de jongeren eet bijna helemaal niemand de aanbevolen twee ons groenten. Zonder groenten ontstaan voedingstekorten. Bladgroen bevat foliumzuur, calcium, magnesium en chlorofyl, essentiële stoffen voor het functioneren van het lichaam.
Het eten van groenten in plaats van graan voorkomt overgewicht en verlaagt het cholesterolgehalte. Gezondheid begint bij een voedingspatroon dat zich richt op de darmflora en dat komt neer op het volgen van een oerdieet, zoals het paleodieet. Het kookboek “Superfood Brood” bevat recepten die in dit voedingspatroon passen. Het brood wordt gemaakt van groenten en ondersteunt de darmflora.

Behandeling van constipatie

Het standaardadvies bij een verstopping in de darmen luidt: meer water drinken en meer bewegen. In bijna alle gevallen wordt vezelrijk voedsel of een vezelproduct voorgeschreven. In de praktijk blijkt dit geen nut te hebben. Het wordt de laatste jaren dan ook als mythe bestempeld. Het proces van de spijsvertering, van het eten van voedsel tot de stoelgang, duurt normaal 12 tot 24 uur. Het blijkt dat bij 30% van de mensen met een verstopping de darmpassage vertraagd is, maar in de meeste gevallen wordt de verstopping veroorzaakt doordat het rectum zich niet gemakkelijk leegt.

Wetenschappers geven aan dat vezelsupplementen geen oplossing voor verstopping vormen, omdat het volume dan te veel toeneemt: inname van 16 gram vezels doet het gewicht van de ontlasting met 80 tot 100 gram per dag stijgen. Net als bij filevorming moet de toestroom worden geremd; een laag vezelgehalte en daardoor een afname in volume van de ontlasting is gunstig. Het vochtgehalte van de ontlasting blijft hetzelfde ongeacht de hoeveelheid vezel- en watergebruik. De vezels in groenten nemen niet toe in volume en zijn daarom wel geschikt.

Onderzoek naar vezels

Is het niet zo dat publicaties juist een gunstige werking toeschrijven aan vezelgebruik? Velen, en ook artsen, gaan er van uit dat vezels ingezet moeten worden bij constipatie. In 2004 analyseerde Lesbros-Pantoflickova 51 dubbelblinde studies en toonde aan dat studies van een laag wetenschappelijk gehalte een positief effect van vezels noteren, terwijl alle onderzoeken van goede kwaliteit aangaven dat vezelgebruik geen invloed heeft op constipatie.

Een Nederlandse studie uit 2004 van Bijkerk laat zien dat hele granen geen invloed hebben op verstoppingen in de darmen. Rees liet zien dat zemelen en hele graanproducten een toename van gasvorming, verstopping en buikpijn veroorzaken. Psyllium doet het ontlastingsvolume en de druk op darm toenemen, waardoor de contracties van de darm afnemen.

Sun-Kok Ho experimenteerde in 2012 met een dieet waaruit alle vezels werden weggezeefd en nam een sterke afname van het volume van de ontlasting waar, en een toename van de ontlastingsfrequentie. De ontlastingspassage veranderde van gemiddeld eens in de 3,7 dagen naar eenmaal per dag. Alleen medicijnen die de darmwand ontspannen geven een positief resultaat. Mogelijk geeft stimulatie van bepaalde zenuwen ook een positief resultaat.

Ontspanning als middel bij PDS-klachten

Er zijn ook mogelijkheden om klachten die worden toegeschreven aan PDS op een andere manier tegen te gaan. Deze mogelijkheden zijn:

• Ontspanning
• Hypnotherapie
• Meditatie
• Psychotherapie
• Stressreductie
• Acupunctuur

Stress en darmklachten

De darm heeft een grotere invloed op de hersenen dan andersom het geval is. De darmflora speelt een centrale rol in het lichaam. Het is minder waarschijnlijk dat stress een geprikkelde darm zou veroorzaken, dan dat een geprikkelde darm stress veroorzaakt. Wanneer het milieu van de darm wordt verstoord heeft dat grote invloed op de rest van het lichaam, de hersenen, het immuunsysteem en alle slijmvliezen.

Het tragische is dat niet alleen de darm onvoldoende aandacht krijgt en voeding in de geneeskunde niet centraal staat, maar dat er te veel voorbij gegaan wordt aan het feit dat de darm en de daarin aanwezige bacteriën grote invloed hebben op het fysieke en emotionele functioneren van de mens.

Depressie en constipatie

Bij chronische darmaandoeningen is er een verandering in de productie van peptiden, dit kan natuurlijk leiden tot depressie. De symptomen, de depressie en het gevoel van stress, hebben echter een medische oorzaak. Wetenschappers hebben overtuigend bewijs geleverd dat de darmwand en gezonde darmbacteriën signalen doorgeven aan de hersenen via de nervus vagus.

Deze signalen beïnvloeden het gedrag en de emoties van de mens. De afwijkende darmflora, chronische ontstekingen en de reactie van gluten op de darm, veroorzaken niet alleen diarree of constipatie, maar zorgen ook voor een verminderd concentratievermogen, een gevoel alsof het hoofd gevuld is met watten, of depressiviteit. Daarnaast kan een scala van klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn, slapeloosheid en hartkloppingen, zich manifesteren. Deze symptomen kunnen mede worden verklaard door de productie van toxische bijproducten van schadelijke darmbacteriën, die niet worden geabsorbeerd in de darm.

Psychotherapie bij darmklachten

Patiënten met aanhoudende klachten wordt vaak psychotherapie aangeraden. Dit wordt ook al gedaan voordat alle mogelijke lichamelijke oorzaken zijn uitgesloten. Veel mensen zijn boos over de suggestie dat de darmklachten van psychische aard zijn. Zij voelen zich niet begrepen, zij voelen zeer sterk dat de mentale druk en dufheid in het hoofd uit de darm komt en niet andersom. Er zit wel een kern van waarheid in het “psychologisch verhaal”, maar heel anders dan de meeste artsen het interpreteren.

De darm is ook een gevoelscentrum. De darm en de darmbacteriën produceren hormonen in de hersenen – neuropeptiden – zoals serotonine die met blijheid te maken heeft. Bijna alle serotonine wordt in de darm geproduceerd. Vasoactieve intestinale peptide (VIP) beïnvloedt de darm, het hart en de galblaas. VIP veroorzaakt vaatverwijding en dus ook blozen, VIP is dan ook een stof die met schaamte en remming te maken heeft. Dopamine wordt gevormd in de darm en speelt een rol bij verslavingen.

Over darmklachten.nl