FODMAP dieet

FODMAP beperkend dieet bij Prikkelbare Darmsyndroom

Het FODMAP beperkte voeding dieet wordt ingezet bij chronische darmklachten. Het FODMAP arm dieet wordt vooral aanbevolen als je last hebt van het Prikkelbare Darm Syndroom, afgekort als PDS. In dat geval heb je chronische darmklachten waarvan de oorzaak onbekend is. Men gebruikt vaak de term FODMAP dieet, maar het gaat juist om een FODMAP arm dieet, het weglaten van specifieke voedingsstoffen. FODMAP is de afkorting van Fermenteerbare Oligosacchariden, Disacchariden, Monosacchariden en Polyolen. De betekenis van deze termen wordt verderop op deze pagina uitgelegd.

Wat is het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)?

PDS is een specifiek klachtenpatroon. De diagnose PDS wordt in principe gesteld op basis van de volgende klachten: krampen, buikpijn, opgeblazen gevoel, gasvorming, diarree of constipatie wanneer deze symptomen langer dan 3 maanden aanwezig zijn. De term PDS geldtvoor klachten die niet samenhangen met een ziekte. Vaak wordt de diagnose PDS gesteld op basis van eerdergenoemdeklachten en wordt een speciaal dieet voorgeschreven, zonder dat een uitvoerig ontlastingsonderzoek heeft plaatsgevonden.

Diagnose PDS

Bij typische PDS-klachten raden wij aan om de ontlasting te laten onderzoeken, om uit te sluiten dat er een onderliggende ziekte is. Onderzoek heeft aangetoond dat bij 30% van de mensen die de diagnose PDS kregen een onderliggende organische oorzaak was, zoals een gluten intolerantie, colitis of een besmetting met bacteriën of darmparasieten. In enkele gevallen was er sprake van een maagzweer, een ontstoken slokdarm, chronische leveraandoeningen, galstenen en zelfs in een aantal gevallen darmkanker of coeliakie.

Ontwikkeling van het FODMAP dieet

Joanne Slavin beschreef als eerste in Beyond Belly Pain de toepassing van het FODMAP beperkte dieet in de klinische praktijk; 30 mensen met PDS volgden 3 weken het FODMAP dieet. De bevindingen werden vergeleken met die van 8 gezonde personen. Gibson en Susan Shepherd uit Melbourne publiceerde in 2006 het artikel ‘Fructose malabsorption and symptoms of irritable bowel syndrome: guidelines for effective dietary management’. In 2013 verscheen op hun naam ‘The Complete Low-FODMAP Diet: A Revolutionary Plan for Managing IBS and Other Digestive Disorders’.

Wat houdt het FODMAP arme dieet in?

De Australische Barrett schreef in het tijdschrift Nutrition Clinial Practice dat eliminatie van FODMAP geaccepteerd is als een effectieve strategie voor het beheersen van de symptomen van het Prikkelbare Darm Syndroom. Deze wetenschapper geeft aan dat zowel suikers als zetmeel niet goed worden opgenomen in de dunne darm en daardoor de dikke darm bereiken, waar zij gassen vormen. Bij 86% van de mensen met PDS klachten wordt een afname waargenomen van het opgeblazen gevoel, de winderigheid en buikpijn bij het volgen van dit dieet. Ook neemt men een verbetering waar van de stoelgang, dat wil zeggen: ze hebben minder last van diarree of verstopping.

Waar staat FODMAP voor?

Het FODMAP arme dieet houdt in grote lijnen in dat gefermenteerde producten, alle suikers en voor een groot deel zetmeelrijk voedsel worden vermeden. Deze producten kunnen klachten veroorzaken door gasvorming.
De afkorting FODMAPs staat voort:

• F = Fermentatie. Gefermenteerde producten kunnen voor een toename van darmgassen zorgen.
• O = Oligosachariden, betekent lange ketens suikers, zowel vezels en het zetmeel van granen.
• D = Disachariden, suikers die twee moleculen bevatten, sucrose (tafelsuiker) en lactose (melksuiker).
• M = Monosachariden, enkele suikermoleculen (glucose of fructose), vaak aan drankjes toegevoegd.
• P = Polyolen. Kunstmatige zoetstoffen.
• Men vermijdt de verschillende soorten suikers

De suikers die je bij het FODMAP arme dieet moet vermijden zijn:

• 1. Mono. Enkelvoudige suikers, Vruchtensappen, appels, peren, mango’s, kersen, watermeloen en honing zijn rijk aan fructose. Vaak wordt dat wel verdragen.
• 2. Disachariden. Dubbele suikers zoals tafelsuiker en lactose (melksuiker). Bij veel mensen met darmklachten nemen de klachten af bij eliminatie van suiker en melk.
• 3a. Oligosachariden lange ketens, die aanwezig zijn in knoflook, prei, uien, peulvruchten, linzen en kikkererwten, vaak is het beter om ze weg te laten. Ook vallen onder deze groep wortels, aardperen, perzik, watermeloen, spruitjes, venkel. Maar deze zijn niet verboden.
• 3b. Fructo-oligosachariden bestaan uit fructose ketens en zijn aanwezig in bepaalde groenten, bijvoorbeeld aardperen, die inderdaad winderigheid kunnen veroorzaken.
• 4. Polyolen zijn kunstmatig geproduceerde suikers zoals xylitol, sorbitol, lactitol, isomalt, maltitol, polyglycitol stroop. Deze suikers bevatten weinig calorieën. Polyolen komen van nature voor in appels, peren, kersen, pruimen, avocado en champignons. Wanneer je suiker weglaat, kan het juist gunstig zijn om in plaats daarvan xylitol te gebruiken.
• 5. Fermentatie. Er is een verschil tussen gefermenteerde producten en fermentatie die in de darm plaatsvindt. Zuurkool en kefir zijn juist producten die gunstige bacteriën bevatten.

Fructose en Fructanen

Fructose dat ook vruchtensuiker wordt genoemd, is een enkelvoudig molecuul, net als glucose. Fructanen zijn ketens van fructose met een sacharosemolecuul. Fructanen tref je aan in groenten zoals aardperen, artisjokken, asperges, doperwten, in alle koolsoorten, prei, knoflook, ui en chicorei. Mensen met het PDS zouden fructose slecht opnemen in de dunne darm, waardoor het fructosegehalte van de dikke darm toeneemt. De darmbacteriën fermenteren fructose, waardoor er gassen worden gevormd. Men adviseert dan ook om fructanen te vermijden. Ook tarwe dat meer fructanen bevat dan spelt, vandaar dat speltbrood eten wordt aangeraden.

Advies FODMAPS beperkt dieet

Je kan niet eten:

• Suiker (bevat 50% glucose, 50% fructose)
• Zoete aardappelen
• Tarwe Producten
• Andere granen met gluten, rogge of gerst

Je kunt wel gebruiken:

• Spelt, dat gluten bevat
• Havermout
• Rijst
• Mais
• Boekweit
• Aardappelen

De granen hebben een zeer hoog zetmeel gehalte:

Discussiepunten bij het FODMAP arme dieet

Onderstaand volgen een aantal opmerkingen over het voorgestelde FODMAP arme dieet.

1. Bij PDS is het advies om suiker, en dus ook glucose, te vermijden. Omdat men wel granen kan gebruiken, levert dat tegenstrijdige informatie op. Granen zoals tarwe, rijst en haver en zaden, zoals boekweit en quinoa, bevatten veel zetmeel. En zetmeel bestaat voor 100% uit glucosemoleculen. 100 gram havermout bevat 65 gram zetmeel. Rijstwafels die bij het FODMAP dieet worden aangeraden hebben een glucosegehalte van 89%. Ook glutenvrij brood heeft een hoog zetmeelgehalte.
2. Brood van biologisch geteelde granen valt mogelijk beter. Het gewone brood van de bakker en supermarkt zal vaak smaakstoffen bevatten. Ook kunnen de graanproducten residuen van pesticiden bevatten.
3. Gluten. Er wordt aangeraden glutenvrije producten te gebruiken. Bij het FODMAP-arme dieet wordt dan ook aangeraden om glutenvrij brood te eten. Tarwe, rogge en gerst worden vermeden, maar wel wordt geadviseerd spelt te gebruiken; dat is verwarrend, omdat spelt gluten bevat.
4. Tarwe. Er wordt aangeraden om tarwe te vermijden. Maar in feite ondervinden vooral mensen die een tarwe-allergie hebben klachten bij het eten van tarwebrood. Zij hebben baat bij het eten van speltbrood. Een andere reden om spelt te gebruiken is dat het geen fructaan bevat.
5. Fructanen worden vermeden. Fructanen zijn fructose ketens, wanneer die niet goed verteerd worden, noemt men dat een fructose intolerantie of fructose malabsorptie. Dat is een speciaal syndroom dat opgespoord kan worden. Vooral groenten en fruit bevatten fructanen en ook tarwe.
6. Gist. Het weglaten van brood dat gist bevat kan bij darmklachten al snel een verbetering geven, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor gisten of wanneer de darm gist of candida bevat.
7. Een aanvullend nadeel van het consumeren van brood is het broodbeleg. Margarine, kaas en beleg, zoals noten- en chocoladepasta en jam zijn niet bevorderlijk voor het milieu in de darm.
8. Gefermenteerde producten. Men adviseert fermenteerbare voeding te vermijden. Nielsen bestudeerde het effect van gefermenteerde zuurkool dat Lactobacillus bevat. Dat zijn bacteriën die juist gunstig zijn bij PDS klachten. Zuurdesem brood valt vaak beter dan brood met bakkersgist. Mensen hebben al duizenden jaren zuurdesembrood gegeten. Gefermenteerde producten zijn niet hetzelfde als producten die in de darm fermenteren. Voedsel dat gassen vormt, kun je vermijden.
9. Als laatste punt benadrukken wij dat er in Nederland veel brood en andere graanproducten worden gegeten. Ook voor de lunch, terwijl men in andere landen vaker warm eet. Wanneer je elke dag voor ontbijt en lunch granen eet en ‘s avonds ook nog pasta of pizza, is er niet genoeg variatie. Het advies is om tijdelijk granen weg te laten en het rotatiedieet te volgen. Je kiest dan elke dag andere eiwitten, vetten en groenten.

Conclusie bij Het FODMAP dieet

Het FODMAP arme dieet bevat goede elementen, maar het is niet wenselijk om eraan te beginnen zonder dat vooraf laboratoriumonderzoek heeft plaatsgevonden. Het is belangrijk dat er eerst een diagnose wordt gesteld, om te achterhalen of er geen sprake is van een onderliggende aandoening. Wat kan er onderzocht worden?

• • Darmflora analyses en de bepaling van de aantallen Candida cellen
  • Parasieten: na een behandeling tegen parasieten, zullen de klachten vaak verdwijnen
  • Test op ontstekingsreacties en een histamine intolerantie
  • Wanneer gluten niet goed worden verdragen, is het belangrijk dat er onderzoek plaatsvindt om een glutenintolerantie uit te sluiten. Het is niet zinvol om glutenvrij brood te eten wanneer je geen coeliakie hebt, Ook dit brood heeft een hoog zetmeelgehalte

Bij darmklachten is het advies alle granen weg te laten of sterk te beperken. Eet veel groenten om de groei van gunstige darmbacteriën te bevorderen. Je kunt achterhalen welke levensmiddelen klachten veroorzaken door het eliminatie, rotatie dieet te volgen.